Jean-Dominique Bauby: Vlinders in een duikerpak

'We zullen wel in de file komen.'

'Het spijt me.'

'Vooral voor u...'

Even heb ik zin om alles af te blazen: om het theater te annuleren, het bezoek van Théophile uit te stellen en me onder mijn dekbed te verschansen, met een bak kwark en een kruiswoordpuzzel. Ik besluit weerstand te bieden aan het gevoel van uitputting dat me bij de keel grijpt.

'Dan kunnen we beter niet de snelweg nemen.'

'Zoals u wilt...'

Hoe krachtig hij ook is, de BMW komt vast te zitten in de drukte bij de Pont de Suresnes. We rijden langs de renbaan van Saint-Cloud, en dan langs het Raymond-Poincaréziekenhuis in Garches. Ik kan dat niet passeren zonder een nogal lugubere jeugdherinnering te laten bovenkomen. Toen ik op het lyceum in Condorcet zat, nam een gymleraar ons mee naar het La Marche-stadion in Vaucresson voor buitenlessen, waar ik een gloeiende hekel aan had. Op een dag reed de bus die ons vervoerde frontaal een man aan die zonder om zich heen te kijken het ziekenhuis uit kwam rennen. Er was een raar geluid, gierende remmen, maar die vent was op slag dood, met achterlating van een bloedspoor op de voorruit van de bus. Het was een winterse middag zoals die van vandaag. Toen alle formaliteiten waren afgewikkeld, was het al avond. Een andere chauffeur reed ons terug naar Parijs. Achter in de bus zongen we met bibberige stem 'Penny Lane'. Alweer de Beatles. Welke liedjes zal Théophile zich herinneren als hij vierenveertig is?

Na anderhalf uur rijden komen we op onze bestemming aan, voor het huis waar ik tien jaar heb gewoond. Mist daalt over de grote tuin waar zo veel geschreeuw en gelach heeft geklonken in de tijd dat we gelukkig waren. Théophile zit op zijn rugzak in de hal op ons te wachten, klaar voor het weekend. Ik zou graag Florence, mijn nieuwe partner, willen bellen om haar stem te horen, maar waarschijnlijk is ze al vertrokken naar haar ouders, voor het vrijdagavondgebed. Ik zal haar na het theater proberen te bereiken. Dat ritueel in een joods gezin heb ik één keer meegemaakt. Dat was hier in Montainville, in het huis van de oude Tunesische dokter die mijn kinderen ter wereld heeft geholpen. Vanaf dat moment wordt alles onsamenhangend. Mijn blik wordt onscherp en mijn gedachten lopen door elkaar. Toch kruip ik achter het stuur van de Bmw en concentreer me op de oranje lichtjes op het dashboard. Ik rijd langzaam, en in het licht van de koplampen herken ik nauwelijks de bochten die ik toch duizenden keren heb genomen. Ik voel het zweet op mijn voorhoofd parelen en als we een auto tegenkomen zie ik die dubbel. Bij de eerste kruising ga ik aan de kant staan. Wankelend stap ik uit de BMW. Met moeite houd ik me staande. Ik laat me op de achterbank vallen. Ik heb maar één gedachte: terug naar het dorp waar ook mijn schoonzus Diane woont, die verpleegster is. Zodra we voor haar huis stoppen vraag ik, half buiten bewustzijn, aan Théophile haar zo snel mogelijk te halen. Een paar seconden later is Diane er al. Ze onderzoekt me in minder dan een minuut. Haar oordeel valt: 'Hij moet naar het ziekenhuis. Zo snel mogelijk.' Dat is vijftien kilometer verderop. Dit keer scheurt de chauffeur weg alsof het een sportwagen is. Ik voel me uitermate vreemd, alsof ik een LSD-pilletje heb geslikt, en ik zeg bij mezelf dat dat soort fantasieën niet meer bij mijn leeftijd horen. Geen moment komt het idee bij me op dat ik misschien wel aan het doodgaan ben. Op de weg naar Mantes hoor ik de BMW versnellen, en we passeren een hele rij auto's door ons luid toeterend een weg te banen. Ik wil iets zeggen in de trant van: 'Wacht maar. Straks gaat het wel weer. Het is niet de moeite een ongeluk te riskeren,' maar er komt geen geluid uit mijn mond, en mijn hoofd, dat ik niet meer onder controle heb, schokt heen en weer. De Beatles komen weer in mijn gedachten, met hun liedje van vanochtend. And though the news was rather sad, I saw the photograph . Heel snel zijn we bij het ziekenhuis. Mensen rennen door elkaar. Ze hevelen me, met slap neerhangende armen, over op een brancard. De portieren van de BMW klikken zachtjes dicht. Iemand heeft me eens gezegd dat goede auto's te herkennen zijn aan de kwaliteit van dat geklik. Ik word verblind door het tl-licht van de gangen. In de lift spreken onbekenden me bemoedigend toe en de Beatles zetten de finale in van 'A day in the life'. De piano die van de zestigste verdieping dondert. Voordat hij te pletter valt, heb ik nog tijd voor een laatste gedachte. Het theater moet worden afgebeld. We zouden toch al te laat zijn gekomen. We gaan morgenavond wel. Waar is Théophile trouwens gebleven? En dan zak ik weg in een coma.

DE NIEUWE START

De zomer loopt op zijn einde. De nachten worden koeler en ik lig weer ingestopt onder de dikke blauwe dekens met 'Hópitaux de Paris' erop. Elke dag brengt een aantal bekende gezichten terug die tijdens de vakantie afwezig zijn geweest: de vrouw van de linnenkamer, de tandarts, de jongen die de post rondbrengt, een verpleegster die oma van een kleine Thomas is geworden en de man die in juni zijn vinger had gebroken door een beddenstang. Routine en gewoonten keren terug, en die eerste keer in het ziekenhuis dat alles weer op gang komt bevestigt me in een zekerheid: ik ben echt aan een nieuw leven begonnen en dat speelt zich hier af, tussen dit bed, deze rolstoel en deze gangen, en nergens anders.

Het lukt me het liedje over de kangoeroe te brommen, maatstaf voor mijn vooruitgang bij logopedie:

Le kangourou a sautéle mur ,

Le mur du zoo ,

Mon Dieu qu'il était haut ,

Mon Dieu qu'il était beau .

Over de nieuwe start van de anderen hoor ik alleen vage geruchten. Het nieuwe literaire seizoen, het nieuwe schooljaar, iedereen weer terug in Parijs, daar zal ik binnenkort meer van weten wanneer de reizigers hun weg naar Berck weer hebben gevonden, met in hun bagage een hele reeks fantastische nieuwtjes. Théophile schijnt rond te lopen op gympen waarvan de hakken gaan knipperen als hij ermee op de grond stampt. In het donker kun je zien waar hij is. Intussen geniet ik bijna opgewekt van de laatste week van augustus, want voor het eerst sinds een hele tijd heb ik niet dat afschuwelijke gevoel van aftellen, dat aan het begin van de vakantie begint en het grootste gedeelte ervan meedogenloos verpest.

Met haar ellebogen op het verrijdbare formica tafeltje dat haar als bureau dient, leest Claude dit manuscript voor dat wij sinds twee maanden geduldig elke middag aan de stilte onttrekken. Het doet me plezier sommige bladzijden terug te horen. Andere stellen ons teleur. Is dat alles genoeg voor een boek? Terwijl ik luister kijk ik naar haar bruine lokken, haar bleke wangen die nauwelijks een kleur hebben gekregen van de zon en de wind, haar handen met lange, blauwige aders en het hele tafereel dat het herinneringsbeeld van een vlijtige zomer zal worden. Het grote blauwe schrift waarvan ze elke bladzijde met doorhalingen en grote zorgvuldigheid volschrijft, het schooletui vol reservepennen, de stapel papieren zakdoekjes voor als ik erg veel slijm ophoest, en haar portemonneetje van rood raffïa waar ze zo nu en dan geld uit pakt om koffie te halen. Door de half openstaande rits van haar gordeltasje zie ik de sleutel van een hotelkamer, een metrokaartje en een in vieren gevouwen briefje van honderd franc, als voorwerpen die een ruimteschip van een bezoek aan de aarde heeft meegenomen om te bestuderen wat de gangbare manieren van wonen, vervoer en handelsverkeer bij de aardbewoners zijn. Die aanblik laat me ontredderd en peinzend achter. Bestaan er in deze kosmos sleutels om mijn duikerpak open te maken? Een metrolijn zonder eindstation? Valuta's die zo hard zijn dat ik mijn vrijheid ermee kan terugkopen? Ik moet ergens anders zoeken. Daar ga ik heen.

Berck-Plage, juli - augustus 1996

EOF