Сяргей Чыгрын: У пошуках слонімскіх скарбаў

Не абмінулі рэпрэсіі і чамяроўскага палітыка, змагара і вязня польскіх турмаў (адсядзеў 7 гадоў, з іх некалькі гадоў у адзіночнай камеры №38 гродзенскай турмы) Аляксандра Багданчук. Пасля лагераў жыў у Томску, працаваў будаўніком. Ён удзельнічаў у паўстанні нарачанскіх сялян-рыбакоў у 1935 годзе і быў паранены. Дарэчы, Аляксандр Багданчук (тады — Стах) стаў для Максіма Танка прататыпам Грышкі — героя паэмы “Нарач”.

У траўні 1946 года чамяровец Міхась Чыгрын разам з Міхасём Ракевічам і Васілём Супруном стварылі ў Слоніме моладзевае беларускае патрыятычнае падполле пад канспірацыйнаю назваю “Чайка”. Дарэчы, Міхась Чыгрын вучыўся ў Чамяроўскай школе і ў Слонімскай настаўніцкай семінарыі. А ў 1945 годзе стаў навучэнцам Жыровіцкага сельскагаспадарчага тэхнікума, дзе стварыў сярод навучэнцаў філію “Чайкі”. У чэрвені 1947 года яго арыштавалі органы МГБ. Быў асуджаны на 10 гадоў зняволення і 3 гады пазбаўлення правоў. Пакаранне адбываў у турмах Оршы і Баранавічаў і канцлагерах Інты. У Беларусь вярнуўся ў канцы 1980-х гадоў. Жыве ў Салігорску.

У 1947 годзе асудзілі на 25 гадоў няволі і Васіля Супруна — паэта, гісторыка, археолага. Праз 9 гадоў яго вызвалілі са зняццем падсуднасці. Вярнуўся ў родны Слонім, дзе, дзякаваць Богу, жыве і цяпер. За ўдзел у “Чайцы” былі рэпрэсаваны слонімцы Аляксандр Гардзейка, Іван Хомчык, Іван Тарасюк, Уладзімір Салавей, Міхась Ракевіч, Леакадзія Кавальчук, Аляксандр Жукоўскі, Ніна Карач, Надзея Дземідовіч. Надзея Дземідовіч пра жахі сталінскіх лагераў і сваё жыццё напісала ў кнізе “Век так ня будзе”, якая выйшла з друку ў Мінску ў 2002 годзе.

Моцна пацярпелі і прайшлі сталінскія вязні ў 1940–50-х гадах удзельнікі слонімскай вучнёўскай антысавецкай арганізацыі “Польскі падпольны камітэт” Юры Татарэўскі, Зэтэк Жамойда і іншыя.

У полымі сталінскіх рэпрэсій загінула шмат слонімскіх святароў розных рэлігійных канфесій. У 1937 годзе расстралялі наглядчыка Жыровіцкага духоўнага вучылішча Пятра Палянскага і настаяцеля Жыровіцкага манастыра айца Ціхана Шарапава. Архімандрыт Серафім Шахмуць быў насельнікам Свята-Успенскага Жыровіцкага манастыра. Яго арыштавалі ў верасні 1944 года за тое, што ён у гады вайны выконваў абавязкі місіянера, адкрываў на тэрыторыі Усходняй Беларусі праваслаўныя храмы. Яму далі 5 гадоў сталінскіх лагераў, адкуль Серафім Шахмуць ужо не вярнуўся.

Спіс ахвяр рэпрэсій на слонімскай зямлі можна доўга працягваць. Бо сёння на Слонімшчыне амаль няма такой сям’і, якую не зачапілі рэпрэсіі акупантаў і дыктатараў. Але, як пісала Надзея Дземідовіч, век так не будзе.

2006