Gene Wolfe: Miecz Liktora

Bardzo długo klęczałem odwrócony plecami do zamku i spoglądałem to na ów tajemniczy, lśniący skarb, to na fale jeziora, próbując pojąć znaczenie faktu, że ponownie trafił do moich rąk. Teraz, kiedy miałem go przed sobą bez jego lazurowej otoczki, przekonałem się, że wywiera na mnie przedziwne działanie: ilekroć na niego patrzyłem, moje myśli wspinały się na inny, wyższy poziom, którego nie potrafię nawet nazwać. Klęcząc nad brzegiem jeziora wciąż na nowo osiągałem ten stan, wzbijając się coraz wyżej, aż wreszcie zaczynałem się obawiać, iż nie będę mógł wrócić do tego, co przywykłem nazywać normalnością, więc ogromnym wysiłkiem woli otrząsałem się z niego, by zaraz potem zacząć wszystko od początku. Po każdym powrocie czułem, że przez chwilę miałem okazję obcować z niemożliwą do określenia słowami, cudowną rzeczywistością.

Wreszcie, po kilkunastu śmiałych wspinaczkach i tchórzliwych odwrotach, pojąłem, że nigdy nie będzie mi dane zrozumieć istoty tego małego przedmiotu spoczywającego w mojej dłoni i wraz z tą myślą spłynął na mnie wielki spokój połączony z pragnieniem służenia czemuś, o czym nic nie wiedziałem, służenia bez wahań, ponieważ nie było już nad czym się zastanawiać, i bez jakichkolwiek buntowniczych zamiarów. W stanie tym trwałem przez cały dzień i znaczną część następnego, ponownie wspinając się ku wysokim partiom gór.

Tutaj przerywam mą opowieść, czytelniku, przeprowadziwszy cię od fortecy do fortecy — od warownego miasta Thrax położonego w górnym biegu rzeki Acis, do zamku olbrzyma, dominującego nad północnym brzegiem odległego jeziora Diuturna. Thrax stanowił dla mnie bramę, przez którą wszedłem w dzikie góry, ta samotna wieża zaś stanowiła bramę innego rodzaju: tuż za nią trwała okrutna wojna, w porównaniu z którą opisana tu bitwa była jedynie mało istotnym starciem. Od tamtej pory aż do chwili obecnej wojna ta pochłonęła niemal całą moją uwagę.

W tym miejscu przerywam, czytelniku. Jeżeli nie chcesz ruszyć do boju u mego boku, nie potępiam cię, gdyż niełatwa to walka.

Krótka relacja Severiana o jego pobycie w Thraksie stanowi najlepsze, choć nie jedyne, źródło informacji na temat sposobu sprawowania rządów w czasach Wspólnoty poza lśniącymi korytarzami Domu Absolutu i zatłoczonymi ulicami Nessus. Nie ulega wątpliwości, iż tradycyjny podział na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą do niczego nam się tu nie przyda; każdy administrator w rodzaju Abdiesusa wyśmiałby pogląd, że jedna grupa ludzi powinna ustanawiać prawo, druga je realizować, trzecia natomiast pilnować, czy jest przestrzegane. Jego zdaniem taki system byłby całkowicie nieskuteczny, czego dowody są zresztą widoczne na każdym kroku.

W czasach, kiedy powstawały te rękopisy, archontowie oraz tetrarchowie byli mianowani bezpośrednio przez Autarchę, dzierżącego — jako reprezentant ludu — całą władzę w swoich rękach. (Warto jednak zwrócić uwagę, co na ten temat miał do powiedzenia Famulimus). Urzędnicy ci mieli za zadanie wprowadzać w życie rozkazy Autarchy, ustalać prawa zgodne ze zwyczajami obowiązującymi na terenach pozostających pod ich administracją, a także wymuszać ich przestrzeganie. Wszystko wskazuje na to, że w Thraksie, podobnie jak w Domu Absolutu i Cytadeli, zupełnie nie znano kary polegającej na pozbawieniu wolności na ściśle określony czas. Więźniowie Vinculi w nieskończoność oczekiwali na tortury lub egzekucję, spora ich część zaś była przetrzymywana w charakterze zakładników, co miało zapewnić posłuszeństwo ich krewnych i przyjaciół.

Jak jasno wynika z treści rękopisu, nadzór nad Vinculą („domem łańcuchów”), stanowi tylko jeden z obowiązków liktora („tego, który wiąże”). Człowiek ów podlega wyłącznie archontowi i zajmuje się bezpośrednim wymierzaniem sprawiedliwości. Podczas oficjalnych uroczystości kroczy przed swoim zwierzchnikiem z obnażonym mieczem w dłoni, co ma przypominać o władzy archonta, natomiast podczas posiedzeń sądu — na co skarży się Severian — musi stać po lewej stronie ławy sędziowskiej. Rzecz jasna, osobiście wykonuje wszelkie egzekucje, a także nadzoruje pracę strażników.

Strażnicy ci pełnią nie tylko funkcję stróżów pilnujących więźniów Yinculi, lecz również są czymś w rodzaju policji śledczej; wypełnianie zadań związanych z tymi obowiązkami bardzo ułatwia im fakt, że mogą łatwo uzyskiwać informacje od więźniów. Klucze, z którymi nie rozstają się ani na chwilę, są tak wielkie, że można się nimi posługiwać jak pałkami, w związku z czym stanowią nie tylko oznakę urzędu, ale także bardzo poręczną broń.

Dimarchowie („ci, co walczą na dwa sposoby”) są mundurową policją archonta, a zarazem tworzą jego siły zbrojne. Nazwa wzięła się stąd, iż zostali wyszkoleni i wyposażeni w sposób umożliwiający im prowadzenie walki zarówno w charakterze piechoty, jak i kawalerii, zależnie od potrzeby chwili. W skład tej formacji wchodzą zawodowi żołnierze, weterani kampanii prowadzonych na północy, a także osadnicy przybyli z innych rejonów kraju.

Samo Thrax jest ponad wszelką wątpliwość miastem-fortecą, wzniesionym jednak nie z myślą o powstrzymaniu naporu Ascian — jest mało prawdopodobne, by mogło bronić się dłużej niż jeden dzień — lecz w celu stłumienia oporu oddziałów dowodzonych przez zbuntowanych arystokratów i szlachciców. (Mąż kobiety o imieniu Cyriaca, na którego w Domu Absolutu nikt nie zwróciłby uwagi, w najbliższej okolicy Thraxu jest osobą ważną, a nawet stosunkowo niebezpieczną). Choć oficjalnie ani arystokraci, ani szlachta nie mogą utrzymywać prywatnych armii, to jest oczywiste, iż znaczna część myśliwych, służby i temu podobnych ludzi, przebywających na stałe na terenie wiejskich posiadłości, tworzy zbrojne oddziały uformowane na wojskową modłę. Ich główne zadanie polega na odstraszaniu zdesperowanych maruderów i zbieraniu podatków, ale w razie potrzeby mogą stanowić poważne zagrożenie dla kogoś takiego jak Abdiesus. Fakt, że archont urzęduje w silnie ufortyfikowanym mieście, każe jednak dobrze zastanowić się każdemu, kto chciałby rozniecić iskierkę buntu.

Droga ucieczki, którą był zmuszony wybrać Severian, najlepiej dowodzi, jak ściśle kontrolowano ruch ludzi z i do miasta. Warownia archonta, Zamek Acies („zbrojny obóz u szczytu”), strzeże północnego skraju doliny i zdaje się całkowicie oddzielony od pałacu. Południowy wylot doliny zamyka Capulus („rękojeść miecza”), czyli silnie umocniony mur, przypuszczalnie miniaturowa wersja Muru Nessus, a wzdłuż obu krawędzi urwiska wznosi się szereg baszt i wież połączonych wałami obronnymi. Ponieważ miasto dysponuje niewyczerpanym zapasem wody pitnej, wydaje się w stanie przetrwać długotrwałe oblężenie przez każdą armię nie dysponującą najcięższym uzbrojeniem.

G.W.